Đột quỵ (tai biến mạch máu não) là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam. Tuy nhiên, nếu người bệnh được sơ cứu và đưa đến bệnh viện trong “khung giờ vàng” (3–4,5 giờ đầu), khả năng phục hồi sẽ tăng đáng kể. Bài viết dưới đây của Dược Thiên Thành sẽ giúp bạn nhận biết nhanh dấu hiệu và cách sơ cứu người bị đột quỵ đúng theo y học hiện đại.
1. Đột quỵ là gì?
Đột quỵ (tai biến mạch máu não) là tình trạng não bị tổn thương nghiêm trọng do thiếu máu hoặc xuất huyết não.
Có hai dạng chính:
- Đột quỵ thiếu máu não (nhồi máu não): chiếm khoảng 80% các trường hợp, xảy ra khi mạch máu não bị tắc nghẽn bởi cục máu đông.
- Đột quỵ xuất huyết não: chiếm khoảng 20%, do mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu vào mô não.
Trong cả hai trường hợp, các tế bào não bắt đầu chết chỉ sau vài phút khi thiếu oxy và dinh dưỡng. Việc điều trị càng sớm càng giúp hạn chế tổn thương não, cải thiện khả năng hồi phục.
2. Dấu hiệu nhận biết đột quỵ
Đột quỵ thường xảy ra đột ngột, không báo trước. Một số dấu hiệu cảnh báo sớm bao gồm:
- Méo miệng, xệ mặt một bên
- Yếu hoặc liệt tay/chân một bên cơ thể
- Nói khó, nói ngọng hoặc không nói được
- Đau đầu dữ dội, choáng váng
- Mất thăng bằng, mất ý thức
- Nhìn mờ hoặc mất thị lực một bên mắt
Nguyên tắc FAST để nhận biết đột quỵ:
- F – Face (mặt): Một bên mặt bị xệ hoặc méo.
- A – Arms (tay): Không thể giơ hai tay lên cùng lúc hoặc tay yếu hẳn một bên.
- S – Speech (lời nói): Nói ngọng, khó hiểu hoặc không nói được.
- T – Time (thời gian): Gọi cấp cứu ngay lập tức. Càng sớm càng tốt.
Nếu thấy bất kỳ dấu hiệu nào trên, bạn cần hành động ngay lập tức.
3. 5 sai lầm thường gặp khi sơ cứu người bị đột quỵ
3.1. Chần chừ, không gọi cấp cứu ngay
Nhiều người cố chờ người bệnh tỉnh lại hoặc đưa đi viện bằng phương tiện cá nhân, làm mất thời gian quý báu. Đây là sai lầm nguy hiểm nhất.
3.2. Cho uống nước hoặc thuốc
Người bị đột quỵ thường khó nuốt, việc cho uống thuốc hay nước có thể khiến họ sặc, nghẹt thở, làm tình trạng trầm trọng hơn.
3.3. Cạo gió, đánh gió, chích máu
Một số người vẫn áp dụng cách dân gian như cạo gió hoặc chích máu đầu ngón tay – điều này hoàn toàn phản khoa học và có thể gây nhiễm trùng.
3.4. Di chuyển người bệnh không đúng cách
Việc lay gọi, đỡ dậy, di chuyển hoặc đặt người bệnh ngồi dậy sai tư thế có thể làm tăng áp lực nội sọ hoặc khiến tình trạng xuất huyết não nặng hơn.
3.5. Không theo dõi diễn biến khi chờ cấp cứu
Nhiều người sau khi gọi cấp cứu thì hoảng loạn, bỏ mặc người bệnh mà không theo dõi tình trạng hoặc không chuẩn bị thông tin y tế cần thiết cho nhân viên y tế.
4. Cách xử lý đúng khi gặp người bị đột quỵ
Bước 1: Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức
Đây là bước quan trọng nhất. Không nên cố gắng tự đưa đi viện bằng xe máy hoặc taxi, vì trên đường đi có thể xảy ra biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt không được tự ý điều trị tại nhà.
Bước 2: Đặt người bệnh nằm nghiêng một bên hoặc nằm đầu cao 30 độ
Giúp họ dễ thở, phòng tránh sặc nếu nôn. Tư thế nằm nghiêng trái là an toàn nhất nếu chưa xác định rõ loại đột quỵ. Không kê gối quá cao.
Bước 3: Nới lỏng quần áo, giữ đường thở thông thoáng
Cởi bớt áo bó sát, cà vạt, thắt lưng. Mở cửa sổ hoặc bật quạt để có không khí lưu thông. Tránh để người bệnh hoảng loạn, kích động.
Bước 4: Theo dõi tình trạng nhịp thở và mạch
Quan sát nhịp thở, mạch, mức độ tỉnh táo. Nếu người bệnh ngưng thở, ngưng tim, cần hô hấp nhân tạo nếu được đào tạo.
Bước 5: Không cho ăn uống hoặc dùng thuốc
Tuyệt đối không cho ăn, uống bất kỳ thứ gì, kể cả nước, vì bệnh nhân có thể bị sặc do rối loạn nuốt.
Không cho uống aspirin, thuốc hạ huyết áp hay thuốc đông y nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ. Một số trường hợp có thể làm tình trạng nặng hơn, đặc biệt là đột quỵ xuất huyết.
Bước 6: Ghi nhớ thời điểm khởi phát triệu chứng
Thời gian khởi phát là cơ sở để bác sĩ quyết định có thể dùng thuốc tiêu sợi huyết hay không. Đây là yếu tố sống còn, vì vậy hãy ghi nhớ thời gian khởi phát triệu chứng để cung cấp cho bác sĩ (càng chi tiết càng tốt).
Bước 7: Chuẩn bị hồ sơ y tế nếu có
Nếu người bệnh có sẵn hồ sơ bệnh lý (cao huyết áp, tiểu đường, tiền sử đột quỵ...), hãy mang theo để bác sĩ nắm tình hình sớm hơn.
Kết luận
Đột quỵ có thể xảy ra bất ngờ với bất kỳ ai – người thân, bạn bè, đồng nghiệp hoặc chính bạn. Việc sơ cứu đúng cách trong những phút đầu tiên có thể quyết định sự sống còn của người bệnh. Đừng chủ quan hay mắc phải những sai lầm đáng tiếc. Hãy ghi nhớ các dấu hiệu nhận biết và các bước xử lý đúng đã nêu trong bài để kịp thời hành động khi cần thiết.
